Kocaeli Körfez’deki Gübretaş fabrikasında 30 yıl sonra üretim durdu. Ortalama 30–32 bin işçi aylık 240 işçi grev kararı aldı.
2025’in ilk yarısında 2.2 milyar lira zarar açıklayan Gübretaş, işçilerin yüzde 85 oranında iş bırakma eylemiyle greve başladı.
Sözcü gazetesi 48 gündür süren grevin Mehmet Cengiz’in Eti Gübre’sine yaradığını manşetine taşıdı.
Bu manşet akıllara Aziz Nesin’in “Büyük grev” adlı eserini getirdi.
Aziz Nesin’in “Büyük Grev” adlı eseri, Türkiye’de işçi sınıfının hak arama mücadelesini ve bu süreçte yaşanan toplumsal çelişkileri hiciv yoluyla anlatıyor.
Eser, bir fabrikada başlayan işçi grevini merkeze alıyor. Aziz Nesin, işçilerin düşük ücretler, kötü çalışma koşulları ve patron baskısı karşısında örgütlenip greve gitmelerini konu ediyor. Ancak olayları salt bir “emek-sermaye çatışması” olarak değil, aynı zamanda toplumun çeşitli kesimlerinin bu grev karşısındaki tutumları üzerinden aktarıyor.
ANLATIM VE ELEŞTİRİLER
Patronlar ve yöneticiler: Grevi bastırmak için hileler, vaatler ve baskılarla işçileri bölmeye çalışır.
İşçiler: Dayanışma ve bölünme arasında gidip gelir; açlık ve korku, grevin en büyük sınavıdır.
Toplum: Grevi kimi destekler, kimi karşı çıkar; böylece sınıfsal çelişkiler görünür hale gelir.
ÖZELLİKLERİ
Nesin, tipik mizahi üslubunu kullanarak aslında çok ciddi bir sorunu, yani işçi sınıfının hak arama mücadelesini gözler önüne serer. Grevin ekonomik yönü kadar psikolojik ve toplumsal etkilerini de hicivli bir dille işler. Eser, işçi sınıfı ile sermaye arasındaki dengesizliğe, adaletsizliğe ve ikiyüzlülüğe dikkat çeker. Özetle, “Büyük Grev”, Aziz Nesin’in emek-sermaye çatışmasını mizah yoluyla eleştirdiği; işçilerin hak mücadelesini anlatırken aynı zamanda dönemin Türkiye’sindeki sosyal ve politik yapıya ışık tuttuğu bir eser. Aziz Nesin’in Büyük Grev’i, bir fabrikada ağır koşullara karşı greve giden işçilerin mücadelesini hicivle aktarıyor. Başta dayanışma güçlüdür; fakat patronun baskıları, vaatleri ve devletin müdahaleleriyle işçiler bölünüyor. Açlık ve yoksulluk grevi zayıflatıyor.
SOL ÇEVREDEN ELEŞTİRİ ALDI
Aziz Nesin “Büyük Grev” sonrasında sol çevrelerden de eleştiri aldı. Bunun temel nedeni, eserde işçilerin grevde yaşadığı bölünmelerin, korkuların ve dayanışma zayıflığının ironik ve eleştirel bir dille anlatılmasıydı.
ELEŞTİRİLERİN KAYNAĞI
İşçi sınıfını zayıf göstermek: Sol cenahın bir kısmı, Nesin’in işçilerin açlık, korku ve çıkar karşısında çözülmesini öne çıkarmasını, işçi sınıfını küçümsemek olarak yorumladı.
Gerçekçilik tartışması: Bazı sosyalist çevreler, grevlerin “mutlaka başarıya ulaşması gereken kahramanca mücadeleler” şeklinde sunulması gerektiğini savunuyordu. Nesin’in ise başarısızlık, dağılma ve insani zaafları anlatması “mücadele ruhunu kırmak” gibi algılandı.
Mizahın yanlış anlaşılması: Nesin, mizah yoluyla işçi sınıfının yaşadığı sıkışmayı, patronların kurnazlıklarını ve toplumdaki ikiyüzlülüğü gözler önüne sermek istemişti. Ancak bu, bazı kesimlerce “işçileri alaya almak” şeklinde değerlendirildi.
AZİZ NESİN ELEŞTİRİLERE NE DEDİ
Nesin, bu eleştirilere karşı “Ben işçiyi küçümsemiyorum, insanı gerçekte olduğu gibi anlatıyorum. Onları kutsallaştırmak da yanlış, küçümsemek de. Mizahın görevi gerçeği çıplak göstermektir” diyerek yanıt verdi.
Ona göre asıl önemli olan, işçi sınıfının karşılaştığı zorlukları ve mücadele ederken yaşadığı insani çelişkileri göstermekti.
Zamanla sol çevrelerin bir kısmı bu eserin, işçilerin örgütlü mücadelesinin önemini vurguladığını kabul etse de, ilk yayımlandığında Nesin ciddi tartışmalarla karşılaştı.
